7 Haziran 2015 Pazar günü gerçekleştirilen milletvekili seçimleri, 13 yıl ardan sonra tekrar koalisyon hükümetlerini gündeme getirdi. Ancak ülkemiz 1946’da çok partili siyasi hayata geçilmesiyle birlikte koalisyon partileri ve hükümetleri ile tanıştı.
Şimdi biraz geriye doğru gidip, gelmiş geçmiş hükümetler hakkımda bilgi sahibi olalım.
Bilindiği gibi, 29 Ekim 1923’de Cumhuriyetin ilan edilmesinden bu tarafa, 61 hükümet kurulmuş. Bu hükümetlerde sayısız başbakan ve bakan değişiklikleri yaşandı. Geriye dönüp bakınca 5 hükümetin askeri darbeler sonrasında kurulduğu görülüyor. Buna karşılık 35 hükümet de tek parti gücüne dayanıyor. 21 hükümet, iki ya da daha çok partinin bir araya gelmesiyle kurulan koalisyon hükümetleridir.
14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerde Demokrat Parti tek başına iktidar olmuş ve bu durum 27 Mayıs 1960 darbesine kadar devam etmişti. Darbeden sonra, 20 Kasım 1961'de kurulan İsmet İnönü Hükümeti'nde CHP ve (AP) Milletvekilleri yer aldı. Bu, aynı zamanda Cumhuriyet tarihimizin ilk koalisyon hükümetidir.
Yeri gelmişken bir hatırlatmada daha bulunalım. İlk hükümeti de 30 Ekim 1923'de İsmet İnönü kurmuştu. 6 Mart 1924'de görevi bırakan hükümette, Başbakan ve Dışişleri Bakanı olarak Malatya Milletvekili M. İsmet İnönü'nün ismi bulunuyor. 6 Mart 1924'de II. İnönü Hükümeti kuruluyor.
Bu arada 7 Ağustos 1946'da göreve başlayan ve Başbakanlığını İstanbul Milletvekili Mehmet Recep Peker'in yaptığı hükümet, çok partili seçim sonrası göreve gelen ilk hükümet olarak kayıtlara geçer. Peker Hükümeti, 10 Eylül 1947'de yerini Trabzon Milletvekili Hasan Saka Başbakanlığındaki hükümete bırakıyor.
22 Mayıs 1950 yılında işbaşına geçen I. Menderes hükümeti (CHP) dışında kurulan ilk hükümet olma özelliğini taşır. İstanbul Milletvekili Adnan Menderes Başbakan olurken, Eskişehir Milletvekili Hasan Polatkan Çalışma Bakanı olarak görev yapmıştı. I. Menderes Hükümeti 9 Mart 1953'de görevi bıraktı.
Cumhuriyet tarihimizde 26. Hükümet olarak kayıtlara geçen İsmet İnönü hükümetinde, CHP ve AP milletvekilleri görev yaptı. Bu hükümet, 20 Kasım 1961 25 Haziran 1962 tarihleri arasında görev yaptı.
25 Aralık 1963'e kadar görev işbaşına gelen İsmet İnönü Başbakanlığındaki hükümette ise, Yeni Türkiye Partisi (YTP) ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKPM) milletvekilleri yer aldı.
29. Hükümet olarak işbaşına geçen Suat Hayri Ürgüplü Hükümeti'nde Başbakan Yardımcılığı görevini meclis dışından Süleyman Demirel üstlenmişti. Millet Partisi'nden (MP) Devlet Bakanı Hüseyin Ataman, İçişleri Bakanı İsmail Hakkı Akdoğan yer aldı. Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nden ise, Devlet Bakanı Mehmet Altınsoy, Adalet Bakanı İrfan Baran ve Köy İşleri Bakanı Seyfi Öztürk görev aldı.
20 Şubat 1965- 7 Ekim 1965 tarihleri arasında görev yapan Ürgüplü Hükümeti Cumhuriyet Senatosu üyeleri, bağımsız milletvekilleriyle kuruldu.
22 Mayıs 1972'de göreve gelen Ferit Melen Hükümeti'nde Cumhuriyetçi Güven Partisi, (CGP) Adalet Partisi (AP) ve CHP'li milletvekilleri yer aldı. Melen Hükümeti 15 Nisan 1973 tarihine kadar görev yaptı.
1973 seçimleri öncesi kurulan Cumhuriyet Senatosu Üyesi Mehmet Naim Talu başkanlığındaki hükümeti ise, CGP; AP ve Bağımsız Milletvekilleri'nden oluştu.
I. Ecevit hükümeti CHP ve Milliyetçi Selamet Partisi (MSP) Milletvekileri'nden oluştu. Başbakanlığı Bülent Ecevit yaparken, Necmettin Erbakan Devlet Bakanı ve Başbakanlık Yardımcılığı görevini üstlendi.
I. Ecevit Hükümeti, 26 Ocak 1974 17 Kasım 1974 tarihleri arasında görev yaptı.
17 Kasım 1974'de Sadi Irmak Başkanlığı'nda bir geçiş hükümeti kurulurken, hükümet yerini 31 Mart 1975'de Süleyman Demirel Başbakanlığındaki hükümete bıraktı.
Süleyman Demirel'in Başbakan, Necmettin Erbakan'ın Başbakan Yardımcısı olduğu hükümet 21 Haziran 1977 tarihine kadar görev yaptı. Bu hükümete 1. MC hükümeti de deniyor.
21 Temmuz 1977'de AP, MSP ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) milletvekillerinden oluşan koalisyon hükümeti II. MC olarak adlandırıldı. 5 Ocak 1978'de mecliste çoğunluğunu kaybederek görevi bıraktı.
Ecevit başbakanlığında AP’den ayrılan 11’lerin görev yaptığı hükümet 1979 yılında yapılan ara seçimlere kadar devam etti. Tabii ki bir koalisyon değildi. Seçimlerden sonra Demirel’in kurduğu azınlık hükümeti iş başı yapmıştı.
1983 ve 1987 seçimlerinde ANAP tek başına iktidardır. Ancak 1991 seçimlerinde Süleyman Demirel’in DYP’si %27 oy birinci gelmiş, ANAP meclisteki çoğunluğunu kaybetmişti.
21 Kasım 1991'de işbaşına geçen ve Başbakanlığı Süleyman Demirel'in Başbakan Yardımcılığı ve Devlet Bakanlığı görevini Erdal İnönü'nün üstlendiği hükümet SHP-DYP koalisyonuydu.
DYP- SHP koalisyonu 5 Ekim 1995'de Tansu Çiller'in başbakanlığında kurulan 'DYP azınlık hükümetiyle sona erdi.
DYP- CHP koalisyonu ise, 30 Ekim 1995 6 Mart 1996 tarihleri arasında görev yaptı.
6 Mart 1996'da Anavatan Partisi (ANAP), Demokratik Sol Parti (DSP) koalisyon hükümeti kuruldu. Başbakan Mesut Yılmaz, Başbakan Yardımcısı Bülent Ecevit'ti.
28 Nisan 1996'da işbaşına geçen Refah Partisi (RP), DYP koalisyon hükümetinde başbakanlığı Necmettin Erbakan yaptı.
30 Haziran 1997'den 1999 seçimlerine kadar ANAP-DSP koalisyon hükümeti görev yaptı.
28 Mayıs 1999'da göreve başlayan 57. Hükümette ise, Başbakan Bülent Ecevit (DSP), Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli (MHP) ve Başbakan Yardımcısı Mesut Yılmaz (ANAP)
Bilindiği gibi 2 Kasım seçimleri ile AKP iktidarı başlıyor. Ancak AKP’nin de aslında çeşitli siyasi düşüncelerin bir araya geldiği büyük bir koalisyon partisi olduğunu unutmamak lazım.
Aslında ülkemizde kurulan tüm parti ve hükümetler bir koalisyondur. Zira şimdiye kadar hiçbir siyasi yapı, hiçbir görüş tek başına ülke yönetiminde söz sahibi olamadı. Bu bakımdan vatandaşı koalisyonlarla korkutanların bir koalisyon olduklarını bilmekte fayda var.
Uzatmayalım. Demokrasi güzel şeydir. Anlaşarak, uzlaşmak, ülke sorunlarına çözüm bulunmak bir medeniyet ölçüsüdür. Farklılıklarını öne sürüp anlaşamayanlar, bir erken seçime kapı aralamış olur.
Seçimde kim öle kim kala orasını Allah bilir.
